Als geen ander op zoek naar het juiste woord

Bij de keuze van een vertaler zijn twee dingen van belang: een specifieke academische opleiding als basis, maar vooral jarenlange ervaring met het vertalen van specialistische documenten bij internationale organisaties.

Aanpassingsvermogen hoort bij vertalers, want vaak zijn zij niet als taalexpert opgeleid, maar als advocaat, accountant, auditor of marketingmanager, en hebben zij als intern vertaler bij ondernemingen gewerkt.

Een vertaalbureau selecteert zelfstandige vertalers op kwaliteit en beschikt daarnaast over interne of externe revisoren (zelf ook ervaren vertalers) om alle vertalingen te controleren en goed te keuren.

Zo worden vertalingen dubbel gecontroleerd: eerst door de vertaler zelf en vervolgens door een revisor.

Dankzij deze gezamenlijke inspanningen kunt u zeker zijn van de kwaliteit van uw vertalingen.

Hoewel kunstmatige intelligentie een enorme vlucht heeft genomen en inmiddels heel behoorlijke vertalingen produceert, blijft het vooral een efficiënt hulpmiddel bij het vertalen. U maakt er snel een eerste ruwe vertaling mee, maar als zo’n vertaling vervolgens niet door een ervaren vertaler wordt gecontroleerd en gereviseerd, dan bestaat de kans dat niet de juiste terminologie wordt gebruikt, met alle vervelende gevolgen van dien.

Ook is het maar de vraag hoe de terminologie uit de door deze software gebruikte databestanden wordt gecontroleerd en gereviseerd.

Kunstmatige intelligentie moet verstandig worden gebruikt, vooral in het wereldwijde handelsverkeer, waarin op de grammatica van documenten vaak wel het nodige valt aan te merken omdat zij zijn geschreven door nietmoedertaalsprekers.

Een van de gevolgen van globalisering is dat er steeds sneller moet worden samengewerkt met partijen in andere tijdzones. Een spoedvertaling kan daarbij een nuttige rol vervullen maar zal altijd een werkdocument blijven, ook wel “draft” genoemd. Hoewel ook dit type vertalingen dubbel wordt gecontroleerd, zal de tweede revisie wel beperkter van aard zijn. Documenten die voor publicatie bestemd zijn, moeten altijd nogmaals worden gereviseerd.

Een beëdigde vertaling (ook wel “gewaarmerkte” vertaling genoemd) wordt gemaakt door een vertaler die door de rechtbank is beëdigd.

Deze vertalers hebben bij de rechtbank gezworen of beloofd dat zij in hun vertalingen de brontekst altijd volledig en waarheidsgetrouw zullen weergeven.

Vertalen is teamwerk en verkeerde interpretaties kunnen soms alleen worden voorkomen door vragen te stellen.

Aan de definitieve versie van een document gaan soms meerdere snelle rondes met correcties of wijzigingen vooraf, en in die definitieve versie kunnen dan fouten blijven staan, of grammaticale constructies die na de vele noodzakelijke wijzigingen en correcties niet meer kloppen.

Communicatie daarover is belangrijk, want alleen op die manier kan een getrouwe en goede vertaling ontstaan, op basis van een afgeronde tekst zonder onduidelijkheden.

Dat is in ieder geval geen woordelijke vertaling zoals u die misschien op school wel hebt gemaakt. Voor een goede vertaling moet de vertaler zich kunnen wegcijferen, omdat termen altijd voor discussie vatbaar zijn, betekenissen altijd beter kunnen worden verwoord en formuleringen altijd mooier kunnen. Een goede vertaling vereist ook jarenlange ervaring met alle voetangels en klemmen van het vertalersvak. Een vertaler weet de strekking en de betekenis van de woorden van de oorspronkelijke auteur waarheidsgetrouw in een andere taal (zijn eigen moedertaal) om te zetten en moet daarbij soms net even iets meer afstand tot de brontekst nemen.

Een consecutieftolk werkt zonder collega’s, vooral bij vergaderingen met weinig deelnemers. De tolk luistert in dat geval, en noteert in het kort de woorden van een van de aanwezigen. Als die persoon vervolgens is uitgesproken, vertaalt de tolk voor de andere aanwezigen wat er is gezegd. Simultaantolken werken in tweetallen (twee tolken die elkaar om de twintig minuten aflossen). Omdat deze vorm van tolken erg inspannend is en veel minder onderbrekingen kent, wisselen de tolken elkaar af en kunnen zij zo toch alle woorden van de aanwezigen vertalen. De tolken werken vanuit een tolkencabine, als die aanwezig is, of ze zijn voorzien van koptelefoons (verzorgd door de tolk zelf of het vertaalbureau, dat koptelefoons kan huren en eventueel tolkencabines kan laten plaatsen). De vertaling van de tolk is rechtstreeks en gelijktijdig zonder pauzes te horen in de koptelefoons die door de aanwezigen worden gedragen.

Kiezen voor een menselijke vertaling is een haast ethische en morele keuze voor mensenwerk, voor vertrouwen in de jarenlange ervaring en het werk van vertalers, die altijd goed geschreven kwaliteitsvertalingen opleveren, maar ook in de stilistische vermogens die zij hebben ontwikkeld door hun langdurige omgang met vele soorten teksten. Deze jarenlange ervaring is een bron van deskundigheid en voorkomt standaardvertalingen waarvan er dertien in een dozijn gaan, zielloze vertalingen die zijn gemaakt door software met onduidelijke kwaliteitscriteria en dubieuze terminologische keuzes. Kiezen voor menselijke vertalingen, dat is kiezen voor de mens, en niet voor “uberisering” van komende generaties. In plaats daarvan worden die nieuwe generaties geschoold en begeleid, dankzij de kennis van de ouderen, en worden zij fatsoenlijk betaald.

Dat is allereerst een getrouwe vertaling van de oorspronkelijke betekenis van een document. In tweede instantie past de vertaler die tekst op basis van zijn kennis en vorming aan de culturele, maatschappelijke en geografische context van de doelgroep aan, zodat de vertaling voldoet aan de verwachtingen van de markt of goed wordt begrepen door de betrokken doelgroep.